De S. Maria Maggiore is één van de vier pauselijke basilieken (S. Pietro in Vaticano; S. Maria Maggiore; S. Giovanni in Laterano; S. Paolo fuori le Mura).
Buiten deze vier zijn er nog drie andere kerken die deel uitmaken van de zeven pelgrimskerken van Rome: San Sebastian fuori le Mura; Santa Croce in Gerusalemme; San Lorenzo fuori le Mura (route van 25 km, in één dag af te leggen; de beloning: een volle aflaat).
De basiliek S. Maria Maggiore (ook bekend als Maria de Meerdere) staat midden in de stad, niet ver van Termini (centraal station). Als je er vanaf Termini naartoe loopt kom je in eerste instantie op het Piazza Esquilino en denk je voor de basiliek te staan. Maar dat is de achterkant, die is ook al behoorlijk indrukwekkend. Omlopen naar de Piazza S.M. Maggiore.
Vreemd genoeg is er niets over deze kerk in de Pappie-boeken “Kerken” 1-2-3 te vinden. Er moet wel een boek 4 zijn want het is onvoorstelbaar dat hij deze kerk niet ook een flinke beurt zou hebben gegeven.
De kerk staat bekend als één van de eerste en zeldzame voorbeelden van Gotiek in Rome. Zij heet Maggiore omdat zij de grootste van de 80 (!) Mariakerken in Rome is. Het is ook de hoogste kerk, dankzij het feit dat zij bovenop de Esquilino staat en een (Romaanse) klokketoren heeft van 65 meter hoog. De toren diende lang geleden als (visueel en auditief) baken voor verdwaalde reizigers, de klokken worden ook nu nog elke avond op een vast tijdstip geluid.
Wij hadden de mazzel dat we, toen we naar binnen wilden gaan, door een suppoost aangeschoten werden met de vraag of we aan een rondleiding over de loggia van de voorhal en de direct daarachter gelegen kerkvertrekken wilden deelnemen. Als je de kans krijgt: altijd doen (voor maar € 5) ! Vanuit de loggia heb je een mooi gezicht op het grote mozaïek van de oorspronkelijke voorgevel (waar de loggia voor en tegenaan gebouwd is), met een afbeelding van de ontstaansgeschiedenis van de kerk (die legende kun je overal lezen). Maar, mooier nog, vanuit de achtergelegen vertrekken kun je een kijkje nemen, naar boven en beneden, in het trapgat van een bijzondere, door Bernini ontworpen, wenteltrap. Daar lees je vreemd genoeg nergens iets over. De trap heeft de vorm van een kurketrekker, er is geen paal in het centrum waar de traptreden aan vast zitten maar die zitten alleen aan de muur vast, de trap lijkt wel te zweven. Zeer kunstig en elegant.
Er bestaat een bijzondere relatie tussen deze kerk en Spanje. Sinds Filips IV toezegde jaarlijks een financiële bijdrage aan de kerk te geven zijn Spaanse koningen automatisch ere-kanunnik (kanunnik = volgens Wiki: “koorheer”) van de kerk. Het is uitzonderlijk dat een leek dat (ere-)ambt bekleedt (zoals ook de Franse Presidenten in de S. Giovanni in Laterano). Misschien is de bijzondere relatie met Spanje er de reden van geweest dat de huwelijksvoltrekking tussen Prinses Irene en Carlos Hugo van Bourbon-Parma destijds in de Borghese-kapel van de S.M. Maggiore is voltrokken. Talking about them: de kinderen van Irene en Carlos Hugo zijn in 1996 “ingelijfd” in de Nederlandse adel met de titel prins(es) de Bourbon de Parme en met het predicaat Koninklijke Hoogheid. Eén van die kinderen, prins Jaime, is momenteel ambassadeur van het Koninkrijk der Nederlanden bij de Heilige Stoel.
Wat is er nog te zeggen over de S.M. Maggiore:
- De zoldering geldt als het mooiste renaissanceplafond van Rome, het is versierd met het eerste goud dat Columbus uit Amerika heeft meegebracht.
- De Borghese-kapel, links, geldt als de mooiste kapel van Rome. Aan de madonna met kind boven het altaar kun je, zelfs als leek, wel zien dat het heel oud is, het zou de oudst bekende afbeelding van Maria zijn, uit 590.
- Op het mozaïek in de absis zit Christus met Maria op gelijke hoogte (dat schijnt uitzonderlijk te zijn; begrijpelijk, er kan er maar één de Hoogste zijn) op een gezamenlijke troon, hij kroont zijn Moeder. Tussen de heiligen, die eromheen staan, staat de paus die destijds opdrachtgever was van het werk. Je vraagt je af hoe zoiets ging in die tijd: of de kunstenaar zijn opdrachtgever uit eigener beweging op zo’n plek afbeeldde, om een wit voetje (en vervolgopdrachten) bij hem te halen, of dat de paus in alle bescheidenheid de kunstenaar ertoe verplichtte hem op zo’n prominente plaats af te beelden.Pausen die hier begraven liggen zijn:
- Pius V (Ghisliari)
- Clemens VIII (Aldobrandini)
- Sixtus V (Peretti)
- Paulus V (Borghese)
- Clemens IX (Rospigliosi)