Deze kerk ligt een beetje onopvallend verscholen achter de Porta del Popolo. Die porta was groots gebouwd om de pelgrims, die vanuit NW Europa langs de Via Flaminia naar Rome kwamen, een indrukwekkend welkom te bieden. De binnenzijde van de poort heeft Paus Alexander VII Chigi door Bernini laten opleuken ter gelegenheid van de intocht in 1655 van de tot het katholicisme bekeerde Zweedse koningin Christina, dat moest natuurlijk als publiciteitsstunt uitgebuit worden. Het Chigi-wapen (zes stenen paaltjes met een ster erboven) figureert prominent op de poort.
De kerk illustreert heel goed wat zoveel kerken in Rome te bieden hebben: Om te beginnen een gratis kunsthistorisch museum van grote waarde. Bovendien een illustratie van het feit dat steeds de ene kunststroming voortbouwt op de volgende, en dat je dus vaak meerdere kunststromingen tegelijk in een gebouw aantreft. Door de eeuwen heen heeft Rome gekend: de Etruskische tijd – de Romeinse tijd – de Middeleeuwen – de Renaissance – de Barok.
Wat bijdraagt tot de verwarring is dat men steeds bouwmaterialen van gebouwen uit vorige kunststromingen roofde om nieuwe gebouwen te bouwen en te versieren. Vandaar bijvoorbeeld dat het Pantheon zo kaal is, alle marmeren bekleding is weer elders gebruikt. Paus Urbanus VIII Barberini liet het brons van het Pantheon gebruiken voor de Bernini-baldakijn in de Sint Pieter, vandaar het gezegde onder het volk: “Wat de barbaren niet roofden roofden de Barberini wel”.
Voor de Santa Maria del Popolo geldt:
- Rond 1100 is de kerk in eerste instantie gebouwd als kapel.
- Rond 1475 is de kerk herbouwd in renaissancestijl.
- Rond 1650, tijdens het pontificaat van paus Alexander VII Chigi, is de kerk aangepast in barokstijl, De kerk was te saai en moest aansprekender worden.
De Santa Maria del Popolo heeft een aantal toppers, waar klinkende namen mee verbonden zijn:
- De Della Rovere kapel (1e kapel rechts): de schilder Pinturicchio.
- De Cybo-kapel (2e kapel rechts): geldt als één van de mooiste kapellen van Rome.
- De Basso della Rovere kapel (3e kapel rechts): let op de natuurgetrouw geschilderde pilaartjes met schaduwinslag, helemaal onderaan de muren.
- De door Bernini ontworpen beelden onder het orgel rechts van het hoogaltaar. Let op de naar achter gedraaide putto die in zijn eentje moet zorgen dat het balkon niet instort.
- De triomfboog boven de ingang van het koor, met aan de binnenzijde bas-reliëfs van verguld stuc.
- Het koor en de absis: om het koor van de kerk te bekijken moet je langs één van de twee door rode gordijnen afgeschermde doorgangen links en rechts van het hoogaltaar gaan, maar daarvoor moet je toestemming hebben van de oppassers die rondlopen. Als het druk is zullen ze je die niet graag geven want dan wil iedereen dat. In maart 2017 was toegang niet mogelijk vanwege opknapwerkzaamheden die nog enkele maanden zouden duren (?). Je ziet dan volgens de boekjes de door Bramante verlengde absis, met plafondschilderingen van (weer) Pinturicchio, verder door Sansovino gebrandschilderde ramen en ook door hem ontworpen graftomben van de kardinalen Girolamo Basso dell Rovere en Asciano Sforza. Die schijnen erg bijzonder te zijn: de kardinalen zijn slapend in plaats van opgebaard weergegeven, met daarbij klassieke reliëfs van hagedissen, vogels en bloemenslingers.
- De Cerasikapel (links van het hoogaltaar) met twee schilderijen van Caravaggio: “De Kruisiging van Petrus” en “De Bekering van Paulus”.
- De Chigikapel (1e kapel links): deze kapel behoorde toe aan de rijke bankiersfamilie Chigi. In de kapel bevinden zich de graftombes (in de vorm van piramides) van de hand van Rafaël van de broers Agostino en Sigismondo Chigi. Agostino Chigi was de financier van de pausen Alexander VI Borgia, Julius II della Rovere en Leo X de’ Medici, hij was zelf ook een kunstkenner en -liefhebber. Hij was de stichter en bewoner van de Farnesina, totdat Paus Paulus III Farnese die overnam. Broer Sigismondo was kardinaal.
De latere paus Alexander VII (Fabio) Chigi liet in de hoeken van de kapel vier beelden opnemen, o.a. twee onderling gerelateerde (diagonaal tegenover elkaar staande) beelden van Bernini: “Habakuk en de Engel” en “Daniël en de leeuw”. Zie hierover het erg leuke verhaal van Ruud Teggelaar (bevlogen docent aan het Geert Groote College / Etty Hillesum Lyceum in Deventer); google: “Teggelaar”, “Chigikapel”.
Deze kerk is een absolute must see.