Museo della Repubblica Romana e della memoria garibaldina

Dit museum(pje) zit in de vlakbij ons appartement gelegen Porta San Pancrazio. Dat is niet toevallig, maar komt omdat bij deze poort en de nabije Villa Pamphili in 1849 heftige strijd is geleverd tussen de Fransen en Garibaldi en zijn vrijheidsstrijders. Het gaat om één van de meest dramatische episodes van het Risorgimento, het streven van eenwording en bevrijding van Italië (risorgere = herrijzen, weer opstaan, weer tot bloei komen).

Dat Risorgimento is een langdurig en moeizaam proces geweest. Het is ook een proces met veel aspecten geweest. Want bevrijding van wat ?

Van buitenlandse overheersing:

Al tijden was het versplinterde Italië de speeltuin van grote buitenlandse mogendheden:

  • Spanje: de Re delle Due Sicilie (Sicilië en de hele onderkant van de laars inclusief Napels) was een Spanjaard van het huis Bourbon, met een directe lijn naar Spanje;
  • Oostenrijk/Habsburg: bezetter van het grootste deel van N en NO.
  • Frankrijk: met als invloedssfeer het W (Piemonte).

Ze onderdrukten en buitten niet alleen de bevolking uit maar vochten ook onderlinge twisten uit: zo heeft Frankrijk lange tijd aanspraak op Napels gemaakt en lagen de Fransen en Oostenrijkers constant met elkaar overhoop.

Het was een heel gedoe voor de nog wel zelfstandige staten in Italië (Venetië, Parma, Piacenza, Modena, Lucca, Toscane, Pauselijke Staat) om steeds de juiste bondgenoot te kiezen. Kiezen moest je, want zonder bondgenoot/beschermer kon je niet overleven. De Paus had een bijzondere positie: als head of state moest hij het geopolitieke spel meespelen maar hij kon als het moest ook zijn gewicht als leider van de RK-kerk in de schaal werpen.

Van de kerk:

via de per definitie loyale locale clerus had de kerk invloed tot in de haarvaten van het (analfabete) volk; niemand wilde het risico van ruzie met de kerk lopen, met alle vormen van uitstoting van dien.

De RK-kerk had ook maar een beperkt belang bij eenwording: de ontwikkeling van een nationale identiteit zou wel eens ten koste kunnen gaan van de verbondenheid met het geloof; bovendien zou eenwording het einde betekenen van de autonome Kerkelijke Staat.

Van de elite:

De adel, grootgrondbezitters, dus de leisure class, die het volk uitbuitte (zie de film “Novecento”).

Dus het Risorgimento is een complex gebeuren waarin voor alle betrokkenen de gedeelde droom van eenwording van het land gepaard ging met zeer verschillende monarchistische/republikeinse, anti-/proclericale, conservatieve/liberale/communistische doelstellingen. Geen wonder dat niet iedereen het zo gemakkelijk met elkaar eens kon worden.

Het Risorgimento heeft geduurd van 1848 tot 1861 (proclamatie van Vittorio Emanuele II als Re d’Italia), eigenlijk tot 1870 (Rome erbij) resp. tot 1918 (tot slot ook Trentino, Alto Adige en Friuli Venezia-Giulia erbij).

Het Risorimento wordt verdeeld in vijf episodes, de Cinque Guerre d’Indipendenza.